زئولیت

کاربرد زئولیت در کشاورزی

زئولیت ماده ای معدنی است که در کشاورزی در زمینه افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و بهبود بهره‌وری خاک و همچنین صرفه‌جویی در میزان مصرف کودهای شیمیایی و آب و استفاده بهینه از کودهای حیوانی کاربرد دارد. در حال حاضر کشورهایی همچون ژاپن، ایتالیا، اسپانیا و ترکیه به طور گسترده‌ از زئولیت در بخش کشاورزی استفاده می کنند.

زئولیت یک نوع آلومینوسیلیکات بوده و دارای خواص فیزیکی به شرح زیر است:

خاصیت جذب و نگهداری آب در ساختار خود به مدت طولانی.

خاصیت تبادل کاتیونی فوق‌العاده.

جذب عناصر فلزی سنگین.

غربال مولکولی.

همین خواص، زئولیت را به یک ماده اساسی و کاربردی در کشاورزی تبدیل کرده است.

1-نقش زئولیت در جذب آب و نگهداری رطوبت برای مدت طولانی:

با توجه به ساختار متخلخل زئولیت این ماده معدنی قادر است مقداری از آب موجود در خاک را جذب کرده و آن را برای مدت طولانی درون شبکه ساختاری خود نگهداری کند. آب جذب شده در ساختار زئولیت به تدریج آزاد شده و جذب گیاه می شود، در طول روز به سبب تابش آفتاب مقداری از رطوبت سطحی خاک تبخیر می شود اما در طول شب با پائین آمدن دمای محیط، با جذب رطوبت هوا، مجدداً مقداری آب از دست داده شده جبران می گردد. این عمل باعث کاهش قابل توجه میزان مصرف آب کشاورزی شده و حتی ممکن است در مناطق کم آب با توجه به خواص فیزیکی زمین زراعی مصرف آب را تا 50% کاهش دهد. بنابراین استفاده از زئولیت در بخش کشاورزی برای کشورهایی مانند کشور ما که با کمبود آب مواجه هستند می‌توانند بخشی از مشکلات کمبود آب را برطرف سازد.

2- استفاده از زئولیت برای صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی و جلوگیری از آلودگی‌ کودی:

درصدی از کودهای ازته و پتاسیم دار پس از مصرف به دلیل محلول بودن به وسیله آب‌های سطحی شسته شده و به عمق پایین‌تر از ریشه گیاه نفوذ کرده و یا اینکه به وسیله آب های سطحی شسته شده و هدر می رود. زئولیت با دارا بودن ویژگی جذب کاتیونی شدید نسبت به +NH4 و +K بخش زیادی از ازت و پتاسیم را جذب کرده و درون ساختار شبکه ای خود به مدت طولانی نگهداری و به تدریج در اختیار گیاه قرار می دهد. این امر موجب صرفه‌جویی در مصرف کودهای شیمیایی شده و همچنین از آلودگی آب های کشاورزی ناشی از مصرف کود شیمیایی می کاهد.

3-کاربرد زئولیت برای افزایش بازدهی خاک‌های زراعی و باغی ضعیف و متوسط:

استفاده از زئولیت سبب پایداری خاک شده و علاوه بر آن اسیدیته خاک را کنترل می کند. همچنین بخشی از کانی‌های پتاس و فسفر که پایدار و قابل جذب گیاه نیستند، توسط زئولیت که توانایی تبادل یونی دارد ، جذب شده و بخشی از مواد مفید را قابل جذب گیاه می نماید، در نتیجه موجب افزایش حاصلخیزی خاک‌های زراعی و باغی کم قوت و یا متوسط می گردد.

4- استفاده از زئولیت برای تصفیه آب و خاک آلوده:

زئولیت به دلیل دارا بودن خاصیت کاتیونی شدید بخش زیادی از عناصر سمی و سنگین موجود در آب های سطحی و کشاورزی را جذب نموده و از ورود این مواد مضر به گیاهان و ورود مواد سمی به چرخه تغذیه ای جلوگیری به عمل می آورد. این آلودگی ها به دلیل استفاده مدام از کودهای شیمیایی و یا آلودگی های ناشی از کارخانه‌ها و صنایع می باشد.

5- استفاده از زئولیت برای افزایش تولید محصولات کشاورزی:

نتایج استفاده از زئولیت در کشورهای مختلف نشان داده است که کاربرد این ماده مفید معدنی موجب افزایش بازده تولید محصولات کشاورزی شده که این افزایش محصول در تعدادی از محصولات کشاورزی بخصوص در صیفی جات حتی تا 40 درصد افزایش تولید نشان داده است.

6- اثر مثبت زئولیت در افزایش بهره‌وری کود حیوانی:

مخلوط کردن کود حیوانی با مقدار کمی زئولیت می‌تواند در موارد زیر بهره‌وری کودهای حیوانی را افزایش داده و از ضایعات آن جلوگیری به عمل آورد:

6-1- مواد مفید کود مانند ترکیبات ازته سریعاً جذب زئولیت شده و از شستشو و هدر رفتن آن در اثر آبیاری و نزولات جوی جلوگیری به عمل می آید. ترکیبات ازته جذب شده، همزمان با نیاز گیاه به تدریج آزاده شده و در نتیجه بازدهی کود را افزایش می‌دهد.

6-2- مقدار زیاد اوره در فضولات تازه حیوانی، اثر نامطلوبی بر روی گیاهان دارد. جذب این مواد توسط زئولیت از صدمه دیدن گیاهان جلوگیری می‌نماید.

6-3- اگر زئولیت به بستر حیوانات اضافه شود با جذب سریع + NH 4 بوی مطبوع کود حیوانی را از بین می برد.

6-4- زئولیت به علت تخلخل بالا و جذب کنندگی شدید رطوبت ، بخش اعظم آب موجود در فضولات را به خود جذب نموده عمل کوددهی را آسان تر می‌سازد.

6-5- از زئولیت در انبار کردن غلات برای جذب رطوبت و از بین بردن آفات انباری در سیلوها به ویژه در مناطق مرطوب، به منظور جلوگیری از کپک زدن استفاده می‌شود.